کد مطلب:234808 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:168
آداب دعا
همان طور كه تلاوت قرآن، سخن گفتن خدا با بندگان است، دعا كردن نیز، سخن گفتن بندگان با معبود یكتا است و این همان چیزی است كه به دعا ارزش می دهد و حال دعا را از تمام حالات دیگر برتر می كند؛ مخصوصا اگر دعاهایی باشد كه از لب های
[ صفحه 218]
گهربار معصومین علیه السلام صادر شده باشد.
معلوم است كه چنین حالتی، دارای آدابی است. مهم ترین مسأله در آداب دعا، توجه قلب است به «مبدأ اعلی»؛ چه اگر روی قلب به سوی خدا نباشد، دعا سزاوار استجابت نیست؛ بلكه جا دارد كه توجهی به انسان نشود؛ همان طور كه در زندگی دنیایی، اگر كسی به سوی او رو نكند، سزاوار نیست كه شخص متوجه او باشد؛ مثلا چون با كسی مواجه شود كه از صحبت كردن با انسان غافل است و از ماندن در كنار او، روی برمی گرداند، سزد كه از صحبت كردن با او روی برگردانده شود و به او جواب داده نشود.
امام علیه السلام فرموده است: «احفظ ادب الدعا و انظر من تدعو و كیف تدعو و لما تدعو؛ [1] .
ادب دعا را حفظ كن، خوب بیندیش كه چه كسی را می خوانی؟ چگونه می خوانی؟ برای چه می خوانی؟»
شهید ثانی قدس سره می فرماید:
«بر نمازگزار است كه به دنبال نماز، مشغول تعقیبات نماز شده و با ذكر و دعا و تلاش در اخلاص و انقطاع از خلق و توجه به حق بكوشد تا رحمت پروردگار را به سوی خود جلب كند و گناهانش آمرزیده شود و عباداتش پذیرفته گردد؛ كه فضل و رحمت خدا، بسیار وسیع و بی پایان است و لطف و كرمش دائمی
[ صفحه 219]
است و زمان، زمان استجابت دعا می باشد». [2] .
در صحبت عارفانه با یار بگوی
از درد و فراق و هجر دلدار بگوی
آتش به نیستان دل خود انداز
آن گاه به اشك و آه بسیار بگوی:
كین بنده ی روسیاه و شرمنده منم
از شدت آتش گناه، سوزنده منم
از فیض نماز بی ریایم اكنون
دریاب مرا وگرنه بازنده منم
(مؤلف)
دعا، این است كه تمام وجود انسان، اجابت پروردگار باشد و دل وی در راه دیدن او، آب شود و اختیار از كف دهد و به طور كلی ظاهر و باطن را به خدا تسلیم كند.
پس ای عزیز! عظمت و كبریایی خدای - تبارك و تعالی - را در برابر دیدگانت، مجسم كن و به یاد آر كه او از اعماق دلت، آگاه است و هر چه از حق و باطل، در دلت مخفی كنی، از او پوشیده نیست. راه نجات و هلاكت را خوب بیاموز تا چیزی را از خدا نخواهی كه موجب هلاكت تو باشد و تو خیال كنی كه نجات تو در آن است؛ چنان كه قرآن كریم می فرماید: «انسان شر را از خدا می خواهد؛ آن چنان كه خیر را می خواهد كه انسان، بسیار شتاب كننده است». [3] .
[ صفحه 220]
«پس ای انسان مكرم! بیندیش كه از خدا چه می خواهی و چرا می خواهی و چگونه می خواهی؟ آن گاه از خدا بخواه كه همه ی دعاهایت را مستجاب فرماید و بدان كه حقیقت دعا، اطاعت همه ی اعضای بدن تو از پروردگار است؛ كه باید تمام زوایای قلبت برای معرفت خدا و ملاقات پروردگار در تلاش و تكاپو باشد و در برابر او، از خود اختیار نداشته باشی و در تمام امور، تسلیم فرمان خدا باشی و در ظاهر و باطن، مطیع و منقاد اوامر او گردی». [4] .
ای گشته به هر دعوت شیرین ز تو مشرب ها
ای بوده به هر ملت، راجع به تو مذهب ها
تسبیح تو می گویند، تهلیل تو می خوانند
ارواح به قالب ها، اطفال به مكتب ها
در كعبه و بتخانه، هر جا كه شدم دیدم
سودای تو در سرها، اوصاف تو بر لب ها
[ صفحه 218]
گهربار معصومین علیه السلام صادر شده باشد.
معلوم است كه چنین حالتی، دارای آدابی است. مهم ترین مسأله در آداب دعا، توجه قلب است به «مبدأ اعلی»؛ چه اگر روی قلب به سوی خدا نباشد، دعا سزاوار استجابت نیست؛ بلكه جا دارد كه توجهی به انسان نشود؛ همان طور كه در زندگی دنیایی، اگر كسی به سوی او رو نكند، سزاوار نیست كه شخص متوجه او باشد؛ مثلا چون با كسی مواجه شود كه از صحبت كردن با انسان غافل است و از ماندن در كنار او، روی برمی گرداند، سزد كه از صحبت كردن با او روی برگردانده شود و به او جواب داده نشود.
امام علیه السلام فرموده است: «احفظ ادب الدعا و انظر من تدعو و كیف تدعو و لما تدعو؛ [1] .
ادب دعا را حفظ كن، خوب بیندیش كه چه كسی را می خوانی؟ چگونه می خوانی؟ برای چه می خوانی؟»
شهید ثانی قدس سره می فرماید:
«بر نمازگزار است كه به دنبال نماز، مشغول تعقیبات نماز شده و با ذكر و دعا و تلاش در اخلاص و انقطاع از خلق و توجه به حق بكوشد تا رحمت پروردگار را به سوی خود جلب كند و گناهانش آمرزیده شود و عباداتش پذیرفته گردد؛ كه فضل و رحمت خدا، بسیار وسیع و بی پایان است و لطف و كرمش دائمی
[ صفحه 219]
است و زمان، زمان استجابت دعا می باشد». [2] .
در صحبت عارفانه با یار بگوی
از درد و فراق و هجر دلدار بگوی
آتش به نیستان دل خود انداز
آن گاه به اشك و آه بسیار بگوی:
كین بنده ی روسیاه و شرمنده منم
از شدت آتش گناه، سوزنده منم
از فیض نماز بی ریایم اكنون
دریاب مرا وگرنه بازنده منم
(مؤلف)
دعا، این است كه تمام وجود انسان، اجابت پروردگار باشد و دل وی در راه دیدن او، آب شود و اختیار از كف دهد و به طور كلی ظاهر و باطن را به خدا تسلیم كند.
پس ای عزیز! عظمت و كبریایی خدای - تبارك و تعالی - را در برابر دیدگانت، مجسم كن و به یاد آر كه او از اعماق دلت، آگاه است و هر چه از حق و باطل، در دلت مخفی كنی، از او پوشیده نیست. راه نجات و هلاكت را خوب بیاموز تا چیزی را از خدا نخواهی كه موجب هلاكت تو باشد و تو خیال كنی كه نجات تو در آن است؛ چنان كه قرآن كریم می فرماید: «انسان شر را از خدا می خواهد؛ آن چنان كه خیر را می خواهد كه انسان، بسیار شتاب كننده است». [3] .
[ صفحه 220]
«پس ای انسان مكرم! بیندیش كه از خدا چه می خواهی و چرا می خواهی و چگونه می خواهی؟ آن گاه از خدا بخواه كه همه ی دعاهایت را مستجاب فرماید و بدان كه حقیقت دعا، اطاعت همه ی اعضای بدن تو از پروردگار است؛ كه باید تمام زوایای قلبت برای معرفت خدا و ملاقات پروردگار در تلاش و تكاپو باشد و در برابر او، از خود اختیار نداشته باشی و در تمام امور، تسلیم فرمان خدا باشی و در ظاهر و باطن، مطیع و منقاد اوامر او گردی». [4] .
ای گشته به هر دعوت شیرین ز تو مشرب ها
ای بوده به هر ملت، راجع به تو مذهب ها
تسبیح تو می گویند، تهلیل تو می خوانند
ارواح به قالب ها، اطفال به مكتب ها
در كعبه و بتخانه، هر جا كه شدم دیدم
سودای تو در سرها، اوصاف تو بر لب ها
[1] بحارالانوار، ج 93، ص 323.
[2] اسرار الصلاة، ص 164.
[3] اسراء (17)، آيه ي 11.
[4] اسرار الصلاة، ص 165.